Vlaanderen telt 419 soorten sieralgen

Sieralgen zijn microscopisch kleine, eencellige algen die ons heel wat vertellen over de waterkwaliteit. Micrasterias, de Natuurpuntwerkgroep die sieralgen bestudeert, viert haar tiende verjaardag en maakt de balans op in het recentste nummer van Natuurfocus. Met de recente ontdekking van Cosmarium mandosii staat de teller nu op 419 soorten.

Algen hebben geen goede naam: ze worden vaak in verband gebracht met slechte waterkwaliteit. Maar dan gaat het om groen- en blauwalgen. Sieralgen zijn net indicatoren voor een betere waterkwaliteit (in stilstaande waters). Je ziet ze niet met het blote oog. De lengte van sieralgen varieert van 3 tot 500 micrometer. Je hebt dus een microscoop nodig om ze te bestuderen. De termen ‘sieralgen’ verwijst naar de vormenpracht binnen deze groep van eencellige algen.

Al in de tweede helft van de negentiende eeuw gebeurde er onderzoek naar sieralgen in België. Toen waren er uit Vlaanderen zo’n dikke 100 soorten bekend. Ook in de eerste helft van de twintigste eeuw werd onderzoek naar sieralgen verricht. Nadien bleef het stil tot in de eenentwintigste eeuw nieuw onderzoek plaatsvond, o.a. een doctoraat over de leefwijze van sieralgen in vennen. Vanaf de oprichting van Micrasterias, de sieralgen- en kranswierenwerkgroep van Natuurpunt, gebeurde er intensiever onderzoek dat zich voornamelijk focuste op de Kempen, de voor sieralgen meest interessante ecoregio in ons land. In de een-en-twintigste eeuw noteerden zij in totaal 419 soorten. Die werden recent opgelijst in een overzichtsdocument en een artikel in Natuurfocus (Gysels 2021)

De meest recente toevoeging aan de Vlaamse lijst, Cosmarium mandosii, werd in juni 2021 aangetroffen in een vijver in het provinciaal domein Nieuwenrode in Sint-Truiden. De soort is nog maar sinds vorig jaar beschreven als een nieuwe soort voor de wetenschap, nadat ze door Maarten Mandos in 2018 werd aangetroffen in Nederland. In Sint-Truiden werd ze talrijk aangetroffen, naast 17 andere soorten.

Afbeelding

Cosmarium mandosii (foto: Roland Luts)

De grootste soortenrijkdom op vlak van sieralgen is te vinden in gebufferde (dus niet al te zure) vennen. In Vlaanderen zijn onder meer het Turnhouts vennengebied, de Ronde Put in Postel, De Maten in Genk en De Teut in Zonhoven absolute topgebieden. Precies omdat vennen niet zo’n heel grote diversiteit aan waterplanten herbergen, zijn sieralgen betere indicatoren om de evolutie van die vennen op te volgen.

Voor werkgroep Micrasterias ligt een interessante taak weggelegd in het monitoren van venherstel. Daarnaast moet ook buiten de Kempen meer bemonsterd worden. Intussen is duidelijk dat visvijvers met veel waterplanten of zelfs grotere tuinvijvers verrassingen kunnen opleveren. Ook de Belgische kustduinen zijn nog niet goed onderzocht. Omdat de kennis over de soortenindeling (taxonomie) bij sieralgen nog in ontwikkeling is, is het op naam brengen niet altijd evident. Naast gespecialiseerde determinatieliteratuur van Nederlandse experts is de sleutel die door Werkgroep Micrasterias werd opgemaakt, een handige tool.

Afbeelding

Parelsterretje (Cosmarium margaritiferum), een sieralg die haar naam recht aandoet (foto: Roland Luts).

Tekst: Wim Veraghtert (Natuurpunt Studie) m.m.v. Jos Gysels

Bron:

Gysels J. 2021. Hoe is het gesteld met de sieralgen in Vlaanderen? Een tussentijdse balans. Natuurfocus 2021/2.

Gysels J. (ed.). 2021. Sieralgen in Vlaanderen. Soorten, verspreiding, ecologie. Sieralgenwerkgroep Micrasterias.

Sieralgenwerkgroep Micrasterias. 2021. Praktische gids voor de sieralgen van Vlaanderen. Determinatiesleutels sieralgen met een bijlage over microscopisch waterleven.