Raken we deze sprinkhanen kwijt in Vlaanderen?

Van 41 geëvalueerde soorten sprinkhanen en krekels is 35% uitgestorven of bedreigd in Vlaanderen. Eén soort, het Schavertje, is ernstig bedreigd en de laatste 3 gekende populaties leven in West-Vlaanderen. Daarnaast is de situatie van de Zadelsprinkhaan, die enkel nog in Limburg voorkomt, erg precair. Dat blijkt uit de nieuwe Rode Lijst voor sprinkhanen en krekels in Vlaanderen.

De nieuwe Rode Lijst voor sprinkhanen en krekels in Vlaanderen werd samengesteld door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO). Het merendeel van de data is ingezameld door vrijwilligers van Saltabel, de sprinkhanenwerkgroep van Natuurpunt. Elke inheemse soort werd geanalyseerd op basis van criteria die bepaald worden door de International Union for Conservation of Nature (IUCN). De meest recente Rode Lijst voor deze groep insecten dateerde al van 2000, het was dus dringend tijd voor een update.

Van de 41 geëvalueerde soorten is 15% uitgestorven, 15 % bedreigd, 5% bijna in gevaar en de overige 65% is momenteel niet in gevaar. In de vorige Rode Lijst waren meer soorten opgenomen als bedreigd, en er lijkt dus sprake te zijn van een verbetering. Sommige soorten lijken het op basis van de cijfers inderdaad beter te doen, maar het blijft uitkijken met te snelle conclusies. De vorige Rode lijst werd volgens een andere methode opgemaakt, wat vergelijking moeilijk maakt.

Afbeelding

De prachtige Zadelsprinkhaan, met haar zadelvormig halsschild, staat als ‘bedreigd’ te boek in de nieuwe Rode Lijst. Deze soort komt enkel in Limburg voor, in een beperkt aantal heidegebieden. Foto Ruben Foquet.

Het Schavertje is momenteel de enige soort die als ‘Ernstig bedreigd’ beschouwd wordt, omwille van een sterk afnemende trend en het zeer beperkte voorkomen (slechts drie kleine populaties in de kustregio).

Verder staan de Zadelsprinkhaan, de Veldkrekel en de Zompsprinkhaan te boek als ‘bedreigd’. Van de Zadelsprinkhaan resten nog maar vier locaties, allemaal in Limburgse heidegebieden. Daarom is voor deze soort, net als voor het Schavertje, opvolging nodig. Deze twee soorten worden de komende vijf jaar opgevolgd binnen de ‘Meetnetten’ (https://www.natuurpunt.be/pagina/meetnetten).

Zelfs als een soort als 'momenteel niet in gevaar' beschouwd wordt, is het belangrijk om ze op te volgen, al dan niet lokaal. Sommige soorten sprinkhanen en krekels dienen namelijk als indicatorsoort voor een bepaald type leefgebied. Zo hebben Heidesabelsprinkhaan en Moerassprinkhaan allebei de laagste status in de Rode Lijst, 'momenteel niet in gevaar', maar zijn het toch waardevolle indicatoren van respectievelijk heide en moeras en natte graslanden.

Op basis van deze Rode Lijst worden zogeheten hotspots afgebakend: gebieden met een groot aantal bedreigde sprinkhaansoorten. De hotspots met de hoogste Rode Lijst-waarde voor sprinkhanen liggen allemaal in de grote heidegebieden in de Limburgse Kempen (de Teut in Zonhoven, Militair Schietveld in Houthalen-Helchteren-Meeuwen-Gruitrode, de Maten in Genk en het Nationaal Park Hoge Kempen in Maasmechelen). Hierbuiten zijn er ook hotspots te vinden op de Noord-Vlaamse dekzandenrug, de duinen aan de Westkust en in het Hageland.

Sinds 1980 is het aantal waarnemingen van sprinkhanen en krekels exponentieel gestegen. De komst van de online natuurdatabank www.waarnemingen.be in 2008 heeft deze toename een extra boost gegeven. Van vóór 1980 zijn er weinig waarnemingen beschikbaar. Dit gebrek aan historische waarnemingen in Vlaanderen maakt het moeilijk om langetermijntrends te bepalen. In de Rode Lijst werd voor elke sprinkhaansoort een trend bepaald op basis van waarnemingen in kilometer-hokken die zowel in de periode 1991-2005 als in de periode 2006-2017 bezocht werden.

Zou je graag meer te weten komen over sprinkhanen? Of wil je een van deze zeldzaamheden te zien krijgen? Twijfel dan niet om samen met Saltabel, de sprinkhanenwerkgroep van Natuurpunt, op pad te gaan. Je vindt de excursiekalender van 2017 hier (http://www.saltabel.org/nl/saltabel/activiteiten).

Tekst: Bert en Ruben Foquet (Saltabel) en Jorg Lambrechts (Natuurpunt Studie)
Foto’s: Ruben Foquet (Saltabel)

Download de volledige Rode Lijst