Overwinning op White Nose Syndrome is een stap dichterbij

In de Amerikaanse staat Missouri zijn 75 vleermuizen weer vrijgelaten na een succesvolle behandeling tegen het ‘witneussyndroom’. Het gaat om een eerste voorzichtige doorbraak in de strijd tegen de schimmelziekte die in Noord-Amerika sinds 2012 naar schatting al 5.7 miljoen vleermuizen gedood heeft. De schimmel is ook in Europa te vinden, maar heeft hier weinig impact op de vleermuizenpopulaties.

Niet enkel amfibieën hebben het moeilijk door vreselijke schimmels. White Nose Syndrome (WNS) is een heel dodelijke ziekte die voorkomt bij Amerikaanse en Canadese vleermuizen. De oorzaak is te vinden bij de schimmel Pseudogymnoascus destructans. Deze dringt de neus, mond en vleugels binnen, en zorgt er voor een witte aanslag. De dieren sterven vaak door ondervoeding tijdens de winter. De schimmel zorgt ervoor dat ze vaker wakker worden uit hun winterslaap, waardoor een boel energie verloren gaat. Verder tast de schimmel de dunne vliezen van de vleugels aan en kan het gaten veroorzaken. Hierdoor is er meer energie nodig om te blijven vliegen en gaat het behendig vliegen ook moeilijker. Geïnfecteerde populaties overleven het zo goed als nooit, met afnames van 80% tot 100% in een paar jaar tijd.

Afbeelding

Een kleine, boombewonende kolonie, volledig uitgeroeid door witneus.

De schimmel treft vooral vleermuizen die in grote groepen samenleven, bijvoorbeeld in grotten. Bij zulke aantallen in een kleine ruimte, is er veel meer rechtstreeks contact tussen de vleermuizen. De schimmel kan zich zo gemakkelijk gaan verspreiden. Solitair levende vleermuizen worden veel minder tot niet getroffen, tenzij ze in dezelfde grotten of locaties verblijven waar WNS werd aangetroffen. De schimmel bevindt zich namelijk ook in de grond. Mensen die de grotten ingaan komen in aanraking met de geïnfecteerde grond, en kunnen zo de schimmel overdragen naar andere locaties. Om dit tegen te gaan, vraagt de US Fish & Wildlife Service geïnfecteerde grotten te vermijden, of heeft het in sommige gevallen regelrecht verboden. Er wordt ook gevraagd achteraf altijd de kleren te desinfecteren. De schimmel is een koudeminnende soort, en wassen op een hoge temperatuur is vaak genoeg.

Samen met de vernietiging van hun leefgebied en de vele slachtoffers die windturbines maken, is WNS de belangrijkste bedreiging voor Amerikaanse vleermuissoorten. Hiervan zijn er een paar bedreigd, zoals de ‘Indiana bat’. Om deze en de vele andere soorten te redden, is er dus nood aan behandelingen die op grote schaal kunnen uitgevoerd worden. Onderzoekers zijn er nu in geslaagd om via behandeling met een bacterie die gevonden werd in bananen een kleine, geïnfecteerde kolonie te genezen en vrij te laten. Onderzoek naar deze behandeling is al van start gegaan in 2012 maar heeft pas drie jaar later vruchten afgeworpen. Tijdens de winter van 2015-2016 hadden de onderzoekers gehoopt op een nieuwe veldtest met de bacteriële behandeling. Door een te kleine vangst, is dit jammer genoeg niet kunnen gebeuren. De eerste stappen zijn gezet, maar er is nog een lange weg te gaan voor de Amerikaanse vleermuizen.

De Kleine bruine vleermuis was één van de meest voorkomende soorten in de Verenigde Staten en Canada. Er wordt geschat dat 94% van de populatie in oostelijk Canada verdwenen is, met een kans op volledig uitsterven over het hele land in de komende twaalf jaar.

In Europa komt de schimmel heel algemeen voor. Deze is via de mens waarschijnlijk geïntroduceerd in Noord-Amerika. Onze vleermuizen leven wel al veel langer samen met de schimmel, waardoor ze resistent zijn geworden tegen de schadelijke gevolgen. Onze soorten lijden wel onder dezelfde vernietiging en versnippering van hun habitat. Onder andere het rooien van holle bomen en restaureren en isoleren van gebouwen zorgt ervoor dat er minder en minder plaats is voor de diertjes. Hun jachtgebieden verdwijnen evenzeer. Verder zorgt lichtvervuiling, een groot probleem in België, voor een verstoring van hun biologische klok. In België zijn 13 van de 21 soorten met uitsterven bedreigd. Alle vaste rust- en verblijfplaatsen van vleermuizen zijn wel bij wet beschermd.

Tekst: Simon Degryse, Natuurpunt
Foto: Greg Turner, Ann Froschauer/USFWS