Open brief aan de Europees parlementsleden: alarm voor de financiering van natuurherstel

In het bijzonder maken wij ons ernstige zorgen over bezwaren tegen het LIFE werkprogramma 2025-2027 waarover maandag 31 maart 2025 in de ENVI-Commissie van het Europees parlement zal worden gestemd. We roepen de Europees parlementsleden op om de bezwaren weg te stemmen en het LIFE-werkprogramma voor 2025-2027 onverwijld goed te keuren.

Wij zijn ervan overtuigd dat een snelle goedkeuring van het LIFE-werkprogramma 2025-2027 cruciaal is om de volgende redenen:

• Het LIFE fonds is een katalysator voor het bijeenbrengen van publieke én private middelen om grote projecten te realiseren rond natuurherstel en klimaatadaptatie. Indien het Parlement bezwaar maakt tegen het LIFE-werkprogramma, brengt dit alle begunstigden van LIFE – niet alleen NGO’s (zoals Natuurpunt), maar ook overheidsadministraties (ANB, VMM, OVAM, INBO, …), kennisinstellingen (UA, …) en gemeenten – financieel in gevaar. 
• Bezwaar vanuit het Parlement zou ook de uitvoering hypothekeren van concrete oplossingen die mensen beschermen tegen de gevolgen van het veranderende klimaat (overstromingen, droogte en bosbranden), oplossingen die circulariteit bevorderen en oplossingen die innovatieve groene technologieën ontwikkelen.
• Het LIFE-programma is het enige EU-programma dat specifiek gericht is op natuur en biodiversiteit. Voor de financieringsperiode 2021-2027 stelt LIFE €5,4 miljard beschikbaar (ongeveer €771 miljoen per jaar) om projecten te co-financieren die het milieu beschermen en de klimaatverandering bestrijden. Dit vertegenwoordigt slechts 0,3% van de totale EU-begroting voor die periode, maar levert aanzienlijke meerwaarde op voor lokale gemeenschappen in de EU. In plaats van dit enige fonds te torpederen, zou het net substantieel moeten uitgebreid worden om de ambities (en verplichtingen) voor natuurherstel en klimaatadaptatie en -mitigatie in Europa te kunnen realiseren. 
• LIFE-projecten bevorderen partnerschappen, dialoog en samenwerking tussen diverse belanghebbenden, zoals grote en kleine ondernemingen, universiteiten, onderzoekscentra, maatschappelijke organisaties en diverse NGO’s, maar ook lokale gemeenschappen, boeren, jagers, vissers en nationale en lokale overheden. Deze praktische aanpak maakt het niet alleen mogelijk om de expertise en capaciteit van verschillende actoren te benutten, maar zorgt er ook voor dat projecten beter aansluiten bij lokale behoeften en omstandigheden.
• Life projecten faciliteren ook samenwerking tussen internationale partners, wat bijdraagt aan de uitwisseling van innovatieve oplossingen en goede praktijken tussen landen en een gevoel van Europese saamhorigheid.
• Het is al vele malen bewezen dat LIFE echt werkt en alle ‘fit for purpose checks’ vlekkeloos doorstaat. Na meer dan 30 jaar sinds de oprichting wordt het LIFE-programma algemeen erkend als een programma dat aanzienlijke toegevoegde waarde en voordelen heeft geleverd aan de biodiversiteit en klimaatactie van de EU. 
• LIFE in zijn huidige vorm, als Europees gecoördineerd fonds, is het beste instrument om te garanderen dat de Europese middelen voor natuur en biodiversiteit die via projecten aan uitvoerende partners in lidstaten toegekend worden, ook echt hiervoor gebruikt worden en naar projecten gaan die echt het verschil maken op het terrein.
• LIFE-projecten laten de toegevoegde waarde van de EU zien door tastbare voordelen te bieden aan burgers. Ze leveren belangrijke bijkomende voordelen op, zoals innovatie, best practices en een preventiegerichte aanpak die de onderliggende oorzaken van klimaatverandering aanpakt. Hierdoor kunnen belanghebbenden proactief oplossingen ontwikkelen voor klimaatrisico’s, terwijl tegelijkertijd de biodiversiteit en natuur worden beschermd.

In België konden we al bijzonder veel vruchten plukken van deze Europese financiering. Met 327 projecten tot nu toegekend aan België speelt het LIFE-programma een cruciale rol in het natuurbehoudsbeleid én het klimaatadaptatiebeleid van Vlaanderen. Nature based solutions leveren tal van ecosysteemdiensten voor onze maatschappij.

Enkele voorbeelden:

• LIFE Hageland: Natuurherstel in de Demerbroeken zorgt ervoor dat Aarschot beschermd wordt tegen overstromingen. Lees hier hoe elke euro geïnvesteerd in natuurherstel in de Demerbroeken 8 euro oplevert voor de maatschappij.
• LIFE Delta: aanpassingen aan het Schulensmeer zorgen ook voor waterberging en overstromingsbescherming langs de Demer.
• LIFE CityTRAQ: verbetert de luchtkwaliteit in Vlaanderen (het grootste milieugezondheidsrisico in Europa).
• LIFE Narmena: op natuurherstel gebaseerde sanering van historische metaalvervuiling in waterlopen
• LIFE Belini: structuur en natuurherstel van Dijle, Demer en Zenne om waterkwaliteit, natuurwaarden en overstromingsbescherming te verbeteren.
• LIFE Wetlands4Cities: 360 hectare wetlandherstel rond Mechelen en Tilburg voor vermindering van overstromingsrisico’s, hittestress en een aantrekkelijker landschap voor recreatie en natuur.

Een bezwaar tegen de uitvoeringsmaatregel van het LIFE-werkprogramma 2025-2027 gijzelt de lopende en geplande projecten en lokale actoren, evenals de nationale autoriteiten die zelf begunstigden van het programma zijn. Dit bezwaar vormt een gevaarlijke aanval op democratie en de pluriformiteit van stemmen in de besluitvorming. Een verwerping van het LIFE-werkprogramma zou alle subsidies onder het LIFE-programma op losse schroeven zetten, inclusief financiering voor circulaire economie, biodiversiteit en natuur, klimaatmitigatie en -adaptatie, en de transitie naar hernieuwbare energie.

Wij zijn ons ervan bewust dat het LIFE-programma recent onderwerp van discussie is geweest met betrekking tot NGO-financiering en werkingsmiddelen (‘operating grants’) voor Europese NGO’s. Maar wij willen hier graag de aandacht van onze Europees parlementsleden vestigen op het feit dat het LIFE-programma dat nu in zijn geheel in gevaar gebracht wordt, veel breder is dan alleen de werkingssubsidies voor NGO’s op Europees niveau.

Noah Janssen, algemeen directeur van Natuurpunt