Muggenjagers geven vliegshow

Wie zich op zwoele avonden als deze in de stad bevindt, wordt getrakteerd op een adembenemende vliegshow met bijhorend gejuich. Gierzwaluwen zijn het, die op zoek gaan naar een nestplaats en voedsel. De laatste decennia verloopt die zoektocht almaar moeilijker.

Het enthousiaste gegier van Gierzwaluwen is hét geluid van de zomer. Alleen in de vroege zomermaanden laten ze hun “srrierrrr” zo uitbundig horen. Dat geroep gaat gepaard met de wildste capriolen. Grote groepen Gierzwaluwen scheren rakelings over de daken van huizen. Duikelend door de straten van de stad gaan ze op zoek naar twee zaken: nestplaatsen (een spleet in de muur of een oude dakgoot) en voedsel: muggen en andere insecten.

Een oude dakgoot, een kleine holte in het dak: meer heeft een Gierzwaluw niet nodig om zijn nest te maken. Maar de voorbije jaren zijn we onze huizen zo ijverig gaan isoleren dat Gierzwaluwen het moeilijk krijgen om een geschikte nestplaats te vinden. Is dakisolatie dan een slechte zaak? Natuurlijk niet, maar een alternatief huisje voor de Gierzwaluw is bijzonder welkom. Helaas is het ook nog zo dat de Gierzwaluw zeer plaatstrouw en niet erg flexibel is wanneer er naar een nieuwe nestruimte moet worden uitgeweken. Daarom is het erg belangrijk dat de alternatieve nestplaatsen zich dicht bij de bestaande nestplaatsen bevinden. Zo zijn er aanbouwkasten, die je eenvoudig in de schaduw onder de dakgoot kan aanbrengen, of zijn er inmetselbare nestkasten die in de spouw achter de buitengevel kunnen worden geïntegreerd.

Gierzwaluwen zijn koloniebroeders dus indien mogelijk kunnen best meerdere nestkasten naast elkaar worden aangebracht. Als een nestplaats eenmaal bezet is dan komen de Gierzwaluwen normaal gesproken ieder jaar weer terug en worden andere kasten vlotter bezet door nieuwe paartjes.

Ook hun zoektocht naar voedsel is de laatste decennia een stuk moeilijker geworden. Als gevolg van het gebruik van insecticiden en pesticiden zijn er minder insecten dan een aantal decennia geleden. Dat betekent dat de vogels meer moeten zoeken - en dat de populaties wellicht achteruit gaan. Doordat het zo moeilijk is om de snelle vogels te inventariseren, blijft het lastig om een populatieschatting te maken voor Vlaanderen. In Klein-Brabant, waar de gierzwaluwen wel op de voet gevolgd werden tussen 1988 en 2001, toonden tellingen een afname met 36%.

In tegenstelling tot wat hun naam doet vermoeden zijn Gierzwaluwen helemaal geen zwaluwen en hebben ze ook met gieren niets te maken. Gierzwaluwen zijn verre verwanten van de Kolibrie. Het is een relatief kleine, donkerbruine vogel met erg herkenbare, sikkelvormige vleugels en diep gevorkte staart. De vogels spreken voor veel mensen tot de verbeelding: ze eten, vliegen, paren en slapen zelfs in de vlucht. Het zijn zo'n beetje de 'dolfijnen van het luchtruim'. Net voor het donker wordt verzamelen de niet-broedende gierzwaluwen zich en stijgen dan onder luid geroep samen naar een hoogte van 1000 tot 3000 meter. Tijdens de nacht zweven ze rustend in een soort halfslaap met trage vleugelslag heel langzaam naar beneden. Alleen in de nestperiode hebben broedvogels contact met de aarde. Hoe herkennen de mannetjes de vrouwtjes? heel simpel: ze roepen het. Wanneer je let op de gierzwaluwroep, hoor je al snel dat hij meestal in duet wordt voortgebracht. Vrouwtjes roepen hoorbaar hoger dan mannetjes.

Afbeelding

Om een acrobatentoer meer of minder zitten Gierzwaluwen niet verlegen. (foto: Wesley Poelman)

Slechts een drietal maanden tref je ze aan op hun broedplaats, ze komen dus enkel naar onze contreien om een nest te bouwen, te broeden en hun kroost groot te brengen. Hun kroost bestaat uit hooguit 2 of 3 jongen en er wordt slechts één keer per jaar gebroed. Eind juli of begin augustus zijn ze plotseling weer naar het zuiden vertrokken. Meestal gebeurt dat overal tegelijk, vaak zelfs op dezelfde dag. Geniet er dus van, nu het nog kan.

Meer over Gierzwaluwen lees je op www.natuurpunt.be/gierzwaluwen

Tekst: Gerald Driessens, Natuurpunt Studie & Hendrik Moeremans, Natuurpunt
Foto's: Dieder Plu & Wesley Poelman