Inleiding                                      

Beersel mag trots zijn op zijn rijke natuur

Beersel is gekend om zijn golvend landelijk landschap, met holle wegen, hagen en houtkanten, oude bossen, vallei- en brongebieden, waartussen landbouwgebieden zich uitstrekken. Beersel maakt dan ook terecht deel uit van het nieuwe Nationaal Park "Brabantse Wouden".

Toch is de bewoning alom aanwezig : uitdeinende en verdichtende dorpskernen, vernieuwing en uitbreiding van de meer geïsoleerde oude bewoningskernen, zovele (oudere en recente) verkavelingen... Zo is het natuurlijke en landelijke landschap sterk versnipperd geraakt. De natuurgebieden zijn klein, sterk onderhevig aan invloeden van buitenaf.

Daarbij blijft de landbouw, toch de eerste natuurpartners in het hier toch nog kleinschalige landschap, de druk opvoeren, getuige daarvan de blijvende stikstof- en pesticiden-problematiek, de steeds schaarser wordende hoogstamboomgaarden, eertijds zo typisch voor onze streek, en het weerwerk rond het Nationaal Park.

Natuurpunt Beersel (hierna NP-Beersel) zet zich sedert 1992 in voor het behoud, de bescherming en het beheer van enkele specifieke natuurgebieden, zoals Kesterbeekmoeras, Rilroheide, De Weikes, Steenput.

Voor de grote bosgebieden (Gasthuisbos, Begijnenbos, Kleetbos, Hallerbos, ... ) die worden beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos, is er een goede samenwerking, zoals recent werd aangetoond bij de opmaak van de beheerplannen.

NP-Beersel heeft zich ook steeds constructief ingezet in adviesverlening aan en samenwerking met de gemeente. Zo heeft de gemeente Beersel de laatste jaren zeker meer aandacht gehad voor natuur- en landschapsherstel en -bescherming. Getuige daarvan de samenwerking met de VLM en de natuurvereniging NP-Beersel voor vb. "De Weikes" (Dworp) en "De Alsembergse Beemd", met het Regionaal Landschap voor de Eikenheide (Alsemberg) en het herstelbeheer van enkele holle wegen in Alsemberg en Dworp.

Tijd dus om op onze groene lauweren te rusten?

Neen. Want de druk van verstedelijking en intensieve landbouw blijft te hoog.

De klimaatverandering is duidelijk, van waterbommen tot droogtes. De leefbaarheid van onze dorpen, de biodiversiteit en onze gezondheid staan op het spel. De huidige aanpak van onze landbouw met steeds grotere akkers, intensere veeteelt, teveel stikstof, bemesting en pesticiden, ... vereist een verhoogde inzet en alertheid op de waterkwaliteit van onze beken en bronnen en op het grondwater. Stikstof en ammoniak zijn niet enkel schadelijk voor bomen en planten in onze bossen en natuurgebieden, maar ook voor de gezondheid van mens en dier in de wijde omgeving. Het moet en het kan anders en beter.

Het ecosysteem is toe aan een grondig herstel.

Dat herstel kan op de rails gezet worden met een daadkrachtig klimaatbeleid en natuurbeleid.

In onderstaande tekst schuiven wij een aantal concrete actiepunten naar voor. Natuurpunt is daarvoor pleiter met woord en daad op het terrein, samen met onze partners. Natuurpunt is een belangrijke investeerder in de gemeente die mee bijdraagt aan waterberging en integraal waterbeleid, C02-vastlegging en klimaatbuffering (bossen, natte graslanden), een aangename leefomgeving, extra biodiversiteit. Als vereniging mobiliseert ze burgers via constructieve projecten tot betrokkenheid bij wat er in hun gemeente gebeurt, geeft de plaatselijke horeca en B&B-ondernemers kansen om te ondernemen, ...

De gemeente Beersel mag zich in dit streven niet onbetuigd laten. Alleen zo kan Beersel prat gaan op de eretitel "Parel van de Zennevallei" en "Nationaal Park Brabantse Wouden".

1. 1. Realiseer met natuurverbindingen een sterk geheel van natuur-, bos­ en valleigebieden

In overleg met NP-Beersel en andere belanghebbenden, zoals de landbouw, toerisme, Onroerend Erfgoed ... werd in het kader van de voorbereiding van de projectoproep Nationaal Park Brabantse Wouden een cartografische inventaris opgemaakt van knelpunten en nieuwe mogelijkheden van natuurverbindingen tussen bossen. Nu "Brabantse Wouden" officieel erkend is als Nationaal Park bieden de mogelijkheden zich aan om vanuit de ondersteuning van hun dagelijkse werking hiertoe concrete acties te ondernemen.

• • • Actieve steun aan de uitbouw en de verdere ontwikkeling van het Nationaal Park "Brabantse Wouden"

Zowel in als buiten de perimeter van het Nationaal Park :

• • • Verder inzetten op bosuitbreiding en bescherming van bossen ook buiten de groene bestemmingen
    • Blijvende bescherming en versterking van KLE (kleine landschapselementen): vIsIe, handhaving, subsidiereglement, ... Behoud en promotie van de gemeentelijke subsidie (zie 2)

• • • Betere waarborg voor heraanplant na kappingen van hagen, boomgaarden en solitaire hoogstammige bomen, zeker ook in privé tuinen en landbouwgebied (controle van aanplant, vb. na 3 jaar met vernieuwing bij sterfte en controle na 10 jaar).

• • • Herstel van het kleine waterlopennetwerk : natuurgericht beheer van beken, openleggen van dichtgelegde beken en waterlopen, ...

Enkele concrete vb. :

• • • • Openleggen van de Molenbeek in de Dreef te Alsemberg
      • Kesterbeek : gebetonneerde delen herstellen, harde oeverversteviging weg
      • Geen baggerwerken in poelen en/of waterbuffers laten uitvoeren in de voortplantingsperiode van amfibieën (15 jan-15 okt)
      • In overleg met de Provincie (waterloopbeheerder) delen van beken aanduiden die niet meer geruimd moeten worden, zodat de natuurlijke beekstructuur zich opnieuw kan ontwikkelen (cf. project 'Beekvalleien als klimaatspons' van Plan Boommarter in Halle)
      • Bij mechanisch ruimen rekening houden met de oeverbegroeiing

0

Voorzie cofinanciering (>10% ) voor aankopen door natuurverenigingen om de natuur- en klimaatdoelstellingen van de gemeente te realiseren.

• • • Voorzie aanvullende gemeentelijke subsidies zodat gronden aankopen om nieuwe natuurgebieden te realiseren voor Natuurpunt mogelijk wordt. Dat leidt door het beschikbaar komen van restfinanciering tot de mogelijkheid om de Vlaamse aankoopsubsidies maximaal te gebruiken. Een relatief kleine gemeentelijke inbreng resulteert zo in een groot effect.

1. 2. Herstel de natuurkwaliteit met natuur - en landschapsherstel

De Europese natuurherstelwet is een hefboom met maatregelen en doelstellingen om tegen 2030 20 % van de gedegradeerde natuur te herstellen.

In alle Beerselse deelgemeentes waren we de afgelopen jaren getuige van: rooien en/of verwaarlozen van heggen en houtkanten, kappen van bomen, scheuren van (historisch) grasland, opruimen van restperceeltjes ten voordele van grootschalige landbouw, verpaarding van de weilanden met bijhorende bouw van stallen, afstromen van nitraat in beken, rooien (en niet vervangen) van hoogstamboomgaarden, ...

• • • Organiseer een nulmeting van alle KLE's op het grondgebied en intensifieer de actie voor herstel en heraanleg met duidelijke streefdoelen en evaluaties waarover gecommuniceerd wordt naar bevolking en belanghebbenden.
    • Continueer het subsidiesysteem voor 'Aanleg en onderhoud van KLE' met een substantiële verhoging van het budget. Communiceer en promoot dit systeem via alle mogelijke kanalen en rapporteer over de resultaten (resultaatsverbintenis).

• • • Voorzie   een    budget ter (co)financiering     voor   het    uitbesteden    van de werken     in hoogstamboomgaarden (achterstallige snoei, bijplanten van afgestorven exemplaren).

• • • Verzeker een natuurgericht gemeentelijk onderhoud van de bomen, bomenrijen, houtkanten en bermen. Herwaardeer het bermbeheerbeleidsplan en beheer met

bijzondere aandacht de waardevolle bermrelicten :

Enkele concrete vb.

• • • • Winterperre (schrale berm)
      • Sanatoriumstraat (heiderelicten)
      • Omgeving voetbalveld te Dworp (brem, struikheide, zandblauwtje)

0

Besteed daarbij de nodige aandacht aan invasieve exoten als Japanse Duizendknoop, Reuzenbalsemien, Bamboe,... Groendienst-medewerkers moeten deze planten kunnen herkennen en richtlijnen hebben qua beheer; deze Informatie moet ook naar de burgers gaan.

• • • Verzeker en ondersteun natuurbeheer van de natuurgebieden in gemeentelijke eigendom, zoals Eikenheide en Rilroheide.

Maak een inventaris op van gemeentelijke eigendommen met statuut Natuurgebied en optimaliseer het beheer (in samenwerking met NPB).

Daartoe is het nodig :

• • • Versterken van de gemeentelijke samenwerking met o.a. het "Regionaal Landschap" en structuren als "Kiemkracht" die het natuurgerichte beheer van gemeentelijke eigendommen beter kunnen verzekeren
    • Voorzien     in     voldoende     financiële     en     praktische     ondersteuning     van     natuur­ beschermingsverenigingen die dit herstelbeheer voor hun rekening nemen

• • • Verdere ondersteuning van het project "Biodivers Beersel"
    • Opmaak van een erfgoedbeheersplan voor het beschermd landschap Meigemheide, zodat subsidies vanuit Agentschap Onroerend Erfgoed aangesproken kunnen worden om de kleine landschapselementen in dit landschap correct te beheren (ook degene in private eigendom en bij landbouwers) en waar nodig te herstellen en versterken met nieuwe aanplantingen.

1. 3. Zorg ervoor dat soortbeschermingsprogramma's (SBP's) hun doel bereiken. Onderneem actie voor soorten en hun leefgebieden en stel een gemeentelijk soortenplan op.

• • • Realiseer in elke deelgemeente verbrede, kiezelvrije wegbermen, in ecologisch maaibeheer, met insecten en bijenhotel, deze liefst nabij of in dorpskernen, bij fiets- en wandelpaden. Ga voor samenwerking met landbouwers en particulieren.
    • Bouw verder initiatieven uit ter bescherming van de Beerse/se Koesterburen:
      
      • Blijvende actie voor het vliegend hert : aanleg van broedhopen in tuinen en aan/eg/beheer van houtige kleine landschapselementen (houtkanten e.d.) in het landschap om de populaties met elkaar te verbinden
      • Amfibieën: verdere aanleg poelen
      • Acties voor de ijsvogels door een gericht beheer van de Molenbeek
      • Bijzondere aandacht voor de kerkuil (Kerk Dworp)
      • Nieuwe acties voor de zwaluwen. Voor de boerenzwaluw een samenwerking met de landbouwers voorzien.
      • Voor gierzwaluw aandacht naar verblijfplaatsen bij restauratie van gebouwen. Enkele concrete vb.

Grote Sleutel, St. Victor in Alsemberg, Kerk van Dworp, ...

• • • • Vleermuizen : vb. aandacht naar verblijfplaatsen bij restauratie van oudere gemeentelijke gebouwen

Enkele concrete vb.

Grote Sleutel in Alsemberg, Kerk van Dworp, ...

• • • Zorg voor minder dierlijke verkeersslachtoffers door het reduceren van doorgaand en sluipverkeer en plaats verkeersborden voor oversteek van betrokken dieren

Concreet vb.

• • • • Haakstraat op grens met Halle: cruciaal verbindingspunt tussen het Hallerbos en NP­ reservaat 'De Weikes', waar o.a. heel wat reeën, hazelwormen en amfibieën de oversteek maken tussen beide natuurgebieden. Jaarlijks sterven er talloze amfibieën (ondanks de overzetactie) en andere dieren. Momenteel is dit een sluiproute voor autoverkeer vanuit Dworp richting Halle, gebruikt door mensen die de drukke Alsembergsesteenweg willen vermijden. Beter zou zijn om dit smalle stukje straat af te sluiten voor doorgaand autoverkeer zodat het Hallerbos en De Weikes opnieuw ecologisch met elkaar verbonden worden. Bijkomend ontstaat zo een autoluwe route voor fietsers richting Halle, een uitnodigend alternatief voor mensen die zich veiliger willen verplaatsen en de files op de steenweg vermijden.

• • • • Verdere Ondersteuning voor paddenoverzetacties
      • Voorzien van amfibieëntunnels
      • Voorzien van fijnere rioleringsroosters tijdens amfibieëntrek (vb in het Geer)
    • Zorg voor aangepaste verlichting die de biodiversiteit niet schaadt. Hanteer hierbij het principe 'geen verlichting waar het kan, enkel licht waar en wanneer het moet.

(Cfr. Memo : Fietssnelwegen door waardevolle natuur en lichtverstrooiing door bedrijven die aanleunen tegen natuurgebieden zoals bv aan de Zennebeemden)

1. 4. Zet in het algemeen beleid sterk in op biodiversiteit in de gemeente.

Bescherm ook (zonevreemde) biologisch waardevolle natuur.

De laatste jaren neemt de biodiversiteit - de verscheidenheid aan levende organismen op onze planeet drastisch af, vooral door menselijke activiteiten zoals vernieling van habitats, veranderingen in landgebruik, vervuiling en klimaat. Biodiversiteit zorgt voor schone lucht, fris water, een goede kwaliteit van de bodem en de bestuiving van gewassen. Het helpt om klimaatverandering te bestrijden en ons eraan aan te passen en het vermindert de impact van natuurrampen. Eenieder kan bijdragen aan het herstel van biodiversiteit, ook de lokale overheid.

• • • Maak een bomenbeleidsplan op waarin o.a. een inventaris van waardevolle merkwaardige bomen die bijzondere aandacht en zorg en bescherming verdienen (inventarisatie met hulp van burgers?). Stimuleer de aanplant van meer en gepaste laanbomen, solitaire bomen, bomen op pleinen, ... en voorzie ook in de nazorg na aanplanting !

• • • Zet sterk in op de natuurgerichte vergroening van speelplaatsen, pleinen, dorpskernen, begraafplaatsen (meer bomen en natuurlijker groen en ecologisch beheer), en ontharding ervan waar mogelijk.               Voer de groennorm in om natuur in en rond de bewoningskern te bevorderen. De 3-30-300-rege/ vormt daarbij een leidraad. Elke Vlaming heeft vanuit zijn/haar woning zicht op 3 bomen; elke woonstraat in Vlaanderen wordt beplant met bomen met een kroonbedekking van minstens 30%; elk Vlaams kind vindt een groene speelruimte op minder dan 300 meter van de deur: nagaan voor Beersel en plan opstellen om waar te maken Concrete suggesties :
      • ontharding en vergroening van het Winderickxplein,
      • ontharding en ecologische bergroening en bomen op de speelplaats van de nieuwe school "De Springveer", GBS Dworp, vroegere gemeenteschool Beersel, ...

• • • Stimuleer burgers om hun tuinen klimaatrobuust in te richten, te vergroenen en ecologisch te beheren: o.m. ook door project van Tuinrangers beter en blijvend te ondersteunen.

• • • Stimuleer de jeugd om meer met natuur en klimaat bezig te zijn
      • Via scholen:
        • Basisscholen : initiatief 'Bende van Beersel' verderzetten en verder uitwerken
        • Basisscholen : aansporen om klassen actief in te zetten voor beheerwerken in de Beerse/se Natuurgebieden (via Educatief Natuurbeheer NP Mechelen)
        • Middelbare scholen : initiatieven uitwerken en ondersteunen
      • Via JNM (Jeugdbond voor Natuur en Milieu)
        • Ondersteun hun activiteiten
        • Werk initiatieven uit met hen
      • Via andere jeugdbewegingen, zoals Chiro en Scouts, ...
    • Blijvende en versterkte aandacht voor zwerfvuil en sluikstort

Zet veel sterker in op het opsporen en bestraffen van sluikstort van groenafval in bermen, houtwallen, langsheen holle wegen ...

Concrete suggesties:

• • • • Invoeren van een gemeentelijk subsidiereglement voor milieu-en natuuracties. In ruil voor het opruimen van zwerfvuil op het openbaar domein of voor het uitvoeren van natuurbeheeracties krijgen verenigingen een financiële tegemoetkoming van de gemeente. Dat is een extra stimulans voor o.a. jeugd- en sportverenigingen om samen te werken met Natuurpunt tijdens plant- of beheeracties. In Halle bestaat dit reeds (zie subsidiereglement) en we vragen om dit ook in Beersel in te voeren.
      • Oplossen van het storten van groenafval in de holle wegen zoals Diepestraat, Rilroheidstraat, Deuveressenweg, ....

• • • • Oplossen van het storten van groenafval in bossen : vb. Gasthuisbos door bewoners Grootbosstraat, Fazantenstraat en Haakstraat te Dworp, ...
      • Responsabiliseer organisatoren van events voor het opruimen van achtergelaten zwerfvuil, publiciteitspanelen e.d.

• • • Ontwikkel een gecoördineerd en coherent beleid om de blootstelling aan pesticiden te verminderen.
      • Beter zicht en informatie over gifstoffengebruik
      • Sensibilisering van de landbouwers en informatie voor het brede publiek

1. 5. Faciliteer het genieten van de natuur door de bevolking
      • Voorzie in goed onderhouden netwerk van wandelwegen/fietswegen
        • Zet in op functionele fietsroutes langs autoluwe wegen, waardoor mensen tijdens hun dagelijkse verplaatsingen (naar school, werk, winkel .. .) van het groene landschap kunnen genieten. Zie bijvoorbeeld 'Fietsboulevards' in Lommel, 'Vollegaasroute' in het Pajottenland, ...
        • Voor de aanleg van nieuwe fietssnelwegen, overleg met alle partijen, ook met natuurverenigingen, voor het definitieve ontwerp.

Concreet vb. :

F208 - Fietssnelweg tussen Buizingen en Moensberg - Het 'voorlopige' tracé loopt door waardevolle natuur waarbij de voetganger uitgesloten zal worden en in conflict is met het idee van het behoud van trage wegen

• • • Werk aan het beschermen, behouden, in ere herstellen en terug openstellen van afgesloten trage wegen. Niet alle wandelwegen moeten daarbij ook fietspaden worden!
      • Concreet aandachtspunt : bij het herinrichten van het op- en afrittencomplex te Beersel zal opnieuw een trage weg verdwijnen ... en een landbouw- natuurzone door lawaaioverlast niet meer de rust bieden aan vele vogels en wandelaars

• • • Voorzie veel sterker in rustpunten langsheen de trage wegen : plaats zitbanken en picknickbanken en plant er bomen voor schaduw

• • • Voorzie    in    de    dorpskernen    speelnatuur    op    wandelafstand,    buiten    de    kwetsbare natuurgebieden en voorzie in natuurlijke speelomgevingen

Concrete suggesties :

• • • • Groenzone Witteweg, De Weikes en Wauweringen in Dworp, ...

0

1. 6. Beperk verkeer en recreatiedrukte in lokale gebieden

De toename van toerisme en recreatie in onze gemeente is een welgekome input, maar zet ook teveel druk op de natuur. Om dit blijvend in goede banen te leiden zijn een aantal acties nodig.

• • • Maak een verkeerstelling en -analyse van verkeer op lokale wegen en neem maatregelen waar er overdruk is vb. "uitgezonderd plaatselijk verkeer" in de dorpskern en op lokale wegen met beperkte breedte
    • Stimuleer wandel- en fietsgebruik en weer grotere events en rally's met mountainbikes en motorvoertuigen

• • • Pas op met mountainbike routes in natuurgebieden !

• • • Wees alert bij de snelle toename van "fietssnelwegen", bv. naar Moensberg toe : deze mogen in geen geval kleinere wandelpaden in en langs natuurgebieden overnemen
      • Concreet vb. de geplande F208 fietssnelweg langs de spoorlijn 26 te Beersel dreigt zal ook de bestaande GR-route met de typische landschaps-elementen laten verdwijnen. (cfr. 5)

ll. Naar een grondige herwaardering van water

1. 1. Herwaardeer en herstel de bronnen
      • Maak een inventarisatie van bestaande en verdwenen bronnen : actieve steun en opvolging van de actie gestart ism gemeente Beersel en vzw Coördinatie Zenne

• • • Herstel en herwaardeer waar mogelijk Concrete vb.

o      Bron Alsemberg (P Bolsstr.), St. Laureinsborre en Duvelsborre te Dworp, ...

1. 2. Herwaardeer en herstel de gemeentelijke waterlopen

• • • Concrete vb.
      • Herwaardering van de Molenbeek : herstel van de beek, zijn oevers en meanders, afsluiten van lozingspunten, etc. (cfr. Waterdagen..... )
      • Kesterbeek : herstel de natuurlijke loop waar in een betonnen koker (Kluts)

1. 3. Herstel en bescherm gedegradeerde natte graslanden en moerassen in groene bestemmingen
      • Concrete suggesties :
        • Herstel omgeving Classic domein
        • Onderneem actie ter bescherming en beheer vroegere waterwinningsgebied Kluts
        • Zennebeemden

• 4. Laat in cruciale vernattings- en infiltratiegebieden het algemeen belang primeren op het individueel belang. Zet instrumenten als onteigening en grondruil daadkrachtig in.
• Landinrichting 'Land van Teir/inck' Kesterbeekvallei: een ecohydrologische studie van het gebied is lopende. Ondersteun de hieruit resulterende actiepunten, zodat de natuurlijke sponsfunctie van de vallei en bijbehorende waardevolle vegetaties (moerassige ruigtes, natte graslanden met dotterbloem en beekbegeleidend bos) opnieuw hersteld worden. Dit komt niet alleen de natuur ten goede, maar helpt ook overstromingen stroomafwaarts (Huizingen, Lot, .. .) te voorkomen. Bovendien wordt hierdoor de grondwatertafel aangevuld, waardoor minder problematische droogte wanneer het langere tijd niet regent.
• Richt waar mogelijk gecontroleerde overstromingsgebieden in

1. 5. Zorg voor een stimulerend en normerend beleid om regenwater lokaal te infiltreren, zoals het nog verder uitbouwen van de reeds ondernomen acties
      • Ontharding promoten van opritten, terrassen, verkavelingen, parkings,
      • Regenwater afkoppelen naar wadi (eventueel per buurt)

• • • Aandacht voor waterhuishouding ook bij gemeentelijke projecten (Bijv. bij heraanleg dorpspleinen, begraafplaatsen, ... )

• • • Kies waar mogelijk voor infiltratie en wadi's in de publieke ruimte en sensibiliseer zo voor het belang van waterbuffering en vernatting. Bepaal het totale effectief te verwezenlijken onthardingsareaal in functie van een duidelijk, controleerbaar resultaat, vb. er wordt netto 1 m2 per jaar per inwoner onthard

Concrete suggestie :

• • • • Winderickxplein, Speelplein GBS Dworp ...

1. 6. Draag zorg voor ons grondwater en stop de roofbouw ervan

• • • Strengere regels voor het oppompen van grondwater.
    • Maak voor elk waterwinningsgebied een inventaris in een openbaar register met oppomppunten, met informatieplicht naar burgers en belanghebbende natuurverenigingen.

1. 7. Drinkwater

Water is een kostbaar goed waar we zuinig dienen mee om te gaan, zowel in toevoer als gebruik.

• • • Er moet worden op toegezien om de verliezen (lekken) van drinkbaar water in de aanvoer te minimaliseren. Het aantal lekken op het grondgebied Beersel ligt ons inziens reeds geruime tijd veel te hoog. Het moment is aangebroken om systematisch druk uit te oefenen op de vernieuwing van de toevoerleidingen.
    • De nog aanwezige asbestcementleidingen moeten verwijderd worden.

1. 8. Riolering
      • Voer een ambitieus rioleringsbeleid uit met aandacht voor het waterzuiveringsbeleid en slimmer gebruik maken van IBA's ook in rioleringsgebieden